Opracowała: dr inż. Amelia Staszowska
Obiekty, w których prowadzi się działalność leczniczą wymagają zapewnienia bezpieczeństwa mikrobiologicznego zarówno wśród pacjentów, ale również pracowników kadry medycznej i niemedycznej. Zakażenia wewnątrzszpitalne są powszechnym problemem na całym świecie przyczyniając się do poważnych powikłań zdrowotnych a także zgonów. Jednym ze sposobów ich eliminacji jest stosowanie skutecznych metod dezynfekcji i sterylizacji powierzchni i powietrza w pomieszczeniach zabiegowych, salach chorych i przestrzeniach ogólnodostępnych.
Jednym ze sposobów ograniczających wzrost i bytowanie chorobotwórczych mikroorganizmów oraz wirusów na powierzchniach urządzeń aparatury medycznej, narzędziach zabiegowych, łóżkach pacjentów, wyposażeniu pomieszczeń zabiegowych i sal chorych jest zamgławianie. Metoda ta nie jest zbyt popularna aczkolwiek zyskała na zainteresowaniu podczas pandemii COVID-19. Jej celem jest obniżenie stężenia występujących w środowisku mikroorganizmów i ich form przetrwalnikowych do poziomu uznanego za bezpieczny.
Zamgławianie wykazuje przewagę w pewnych obszarach zastosowań nad lampami bakteriobójczymi. Skuteczność urządzeń opartych na promieniach UVC maleje wraz z odległością od źródła promieniowania. Promienie padają tylko na oświetlane powierzchnie, stąd konieczność ręcznej zmiany kąta pochylenia oprawy oświetleniowej. Stosując lampy UVC nie da się uniknąć ,,efektu cienia” czyli miejsc, gdzie nie docierają promienie UVC ze względu na blokadę innych przedmiotów w pomieszczeniu (meble, sprzęty).
Proces zamgławianie polega na wytwarzaniu w urządzeniu zwanym zamgławiaczem i uwalnianiu do powietrza cząstek aerozolu w postaci suchej lub mokrej mgły środka dezynfekującego, która osadza się na powierzchniach. Wytworzona warstwa preparatu działa w zależności od składnika aktywnego bakteriobójczo, grzybobójczo, wirusobójczo lub sporobójczo. Sucha mgła jest generowana gdy cząstki aerozolu nie przekraczają wymiaru 3 mikrometrów, natomiast mokra mgła to cząstki o średnicy powyżej 5 mikrometrów. Od strony praktycznej bardziej pożądane są urządzenia produkujące suchą mgłę gdyż pozwala to uniknąć wytworzenia dużych kropli. Małe krople dłużej unoszą się w powietrzu co zwiększa ich czas kontaktu z dezynfekowanymi powierzchniami, nie powodują zwilżania powierzchni. Dodatkowo docierają do przestrzeni niedostępnych dla aerozoli o wymiarach powyżej 5 mikrometrów.
Zamgławianie jako dezynfekcja drogą powietrzną od 2019 roku jest rekomendowana przez polskie stowarzyszenia epidemiologiczne. Wyznacznikiem jej skuteczności jest zgodność z normami:
EN 17272:2020. Chemical disinfectants and antiseptics – Methods of airborne room disinfection by automated process – Determination of bactericidal, mycobactericidal, sporicidal, fungicidal, yeasticidal, virucidal and phagocidal activities. Wersja polska normy to PN-EN 17272:2020-10. Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne — Metody dezynfekcji pomieszczeń drogą powietrzną z wykorzystaniem zautomatyzowanych procesów — Określanie działania bakteriobójczego, prątkobójczego, sporobójczego, grzybobójczego, bójczego na grzyby drożdżopodobne, wirusobójczego oraz fagobójczego.
NF T 72-281: Biocidal efficacy tests on bacteria, moulds, spores and viruses.
Według NF T 72-281 drobnoustroje testowe i wymagane poziomy redukcji: do określenia działania bakteriobójczego (redukcja >5log): Pseudomonas aeruginosa ATCC 15442 = CIP 103-467; Staphylococcus aureus ATCC 6538 = CIP 4.83; Enterococcus hirae ATCC 10541 = CIP 5855; Escherichia coli ATCC 10536 = CIP 54127, do określenia działania sporobójczego (redukcja > 3 log): spory Bacillus subtilis ATCC 6633 = CIP 52 62, do określenia działania grzybobójczego (redukcja > 4 log): Candida albicans ATCC 10231 = IP 4872; Aspergillus brailliencis ATCC 16404 = IP 1431-83, do określenia działania drożdżakobójczego (redukcja > 4log): Candida albicans ATCC 10231 = IP 4872.
Różnice między normą francuską NFT 72-281 a EN 17-272: dodano dwa nowe szczepy testowe do określenia aktywności bakteriobójczej: Acinetobacter baumanii i Proteus hauseri, zastąpiono szczep enterowirusa bydła parwowirusem świń NADL2 w celu określenia aktywności wirusobójczej, zwiększony została wymagana redukcja dla spor z 3 log do 4 log, dodano test dyfuzyjny (odpowiadający replice testu skuteczności przeprowadzonego tylko na badanym organizmie Staphylococcus aureus), została wprowadzona modyfikacja substancji zakłócających w stanie czystym.
Norma NFT 72-281 dotyczy również ręcznych urządzeń do dezynfekcji, w przeciwieństwie do EN 17-272, która dotyczy tylko automatycznej dezynfekcji metoda zamgławiania.
Zalety zamgławiania w stosunku do innych metod dezynfekcji powierzchni:
– zamgławianie jest szczególnie przydatne w miejscach, w których konwencjonalne techniki dezynfekcji są nieefektywne np., takich jak sufity, pomieszczenie z duża ilością mebli i sprzętu diagnostycznego, powierzchnie urządzeń wykonane z materiałów ulegających uszkodzeniu pod wpływem promieni UVC
– składniki aktywne środków do zamgławiania ulegają naturalnemu rozpadowi do produktów bezpiecznych dla otoczenia
– czas zabiegu od kilkudziesięciu minut do 4 godzin
– możliwość automatyzacji procesu bez koniecznej obecności personelu
– w przypadku niektórych preparatów do zamgławiania brak konieczności wietrzenia pomieszczeń
– dostępność środków gotowych do procesu dezynfekcji bez potrzeby ich rozcieńczania
– szeroka kompatybilność preparatów do zamgławiania w stosunku do materiałów i powierzchni
– możliwość stosowania w pomieszczeniach ze sprzętem elektronicznym
– brak osadów, przebarwień materiałów, z którymi miała kontakt sucha mgła
– brak właściwości korozyjnych
– brak zacieków na powierzchniach
– profesjonalne preparaty do zamgławiania mają statut wyrobu medycznego klasy IIa czyli wyrobów do sterylizacji (Rozporządzenie Ministra zdrowia z dn. 5.11.2010, Dz.U. Nr 215, poz. 1416)
Potwierdzone działanie dezynfekujące dla procesu zamgławiania
Preparaty stosowane do zamgławiania powinny mieć certyfikaty potwierdzające ich skuteczność dezynfekującą. Ta skuteczność może być udowodniona badaniami wykonanymi w warunkach laboratoryjnych zgodnie z obowiązującymi normami:
PN-EN 1040:2006. Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne — Ilościowa zawiesinowa metoda określania podstawowego działania bakteriobójczego chemicznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych — Metoda badania i wymagania (faza 1)
PN-EN 13727 +A2:2015-12. Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne — Ilościowa zawiesinowa metoda określania bakteriobójczego działania w obszarze medycznym — Metoda badania i wymagania (faza 2, etap 1)
PN-EN 13624:2022-04. Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne — Ilościowa zawiesinowa metoda określania działania grzybobójczego lub działania bójczego na grzyby drożdżopodobne w obszarze medycznym — Metoda badania i wymagania (faza 2, etap 1)
PN-EN 14348:2006. Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne — Ilościowa zawiesinowa metoda określania prątkobójczego działania chemicznych środków dezynfekcyjnych stosowanych w obszarze medycznym, w tym środków do dezynfekcji narzędzi — Metoda badania i wymagania (faza 2, etap 1)
PN-EN 14476+A2:2019-08. Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne — Ilościowa zawiesinowa metoda określania działania wirusobójczego w obszarze medycznym — Metoda badania i wymagania (Faza 2/Etap 1) .
Preparat do zamgławiania powinien być zarejestrowany w Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych oraz Produktów Biobójczych.
Środki stosowane do zamgławiania
Do zamgławiania stosuje się najczęściej roztwory:
– nadtlenku wodoru w stężaniach 7 – 7,9%; 12 – 12,5%,
– kwasu podchlorowego
– w/w roztwory z dodatkiem jonów srebra
– chlorku didecylodimetyloamonu
Literatura:
- Aliucci J, et al. Effective Penetration of Dry Biofilm through Pulse Hydrogen Peroxide. National Institute of Health (NIH); NSF. 2019. https://www.curissystem.com/resources/white-papers
- Derr T, James M, Kuny C, et al. Aerosolized hydrogen peroxide decontamination of N95 respirators, with fit-testing and virologic confirmation of suitability for re-use during the COVID-19 pandemic. medRxiv. 2020 doi: 10.1101/2020.04.17.20068577v1.
- Havill N, Moore B, Boyce J. Comparison of the microbiological efficacy of hydrogen peroxide vapor and ultraviolet light processes for room decontamination. Infect Control & Hosp Epidemiol. 2012;33(5):507–512. doi: 10.1086/665326.
- Khandelwal, A., Lapolla, B., Bair, T., Grinstead, F., Hislop, M., Greene, C., & Bigham, M. T. (2022). Enhanced disinfection with hybrid hydrogen peroxide fogging in a critical care setting. BMC Infectious Diseases, 22(1), 758. https://doi.org/10.1186/s12879-022-07704-9
- Richard E. Evaluation of Surface Room Disinfection via Fogging Device Against C. difficile. Proprietary GLP laboratory report. 2019.
- U.S. Environmental Protection Agency. List K: EPA’s Registered Antimicrobial Products Effective Against Clostridium difficile Spores. Washington D.C.: GPO, 2021.
- U.S. Environmental Protection Agency (EPA) Office of Pesticide Programs. Protocol for Room Sterilization by Fogger Application. Washington D.C.: GPO, 2019.