Kontekst badania
Zmiany klimatu stanowią jedno z najważniejszych wyzwań zdrowotnych XXI wieku, a paradoksalnie sektor ochrony zdrowia – w tym chirurgia – jest jednym z istotnych źródeł emisji gazów cieplarnianych. W szczególności sale operacyjne generują duże zużycie energii (głównie przez systemy HVAC), znaczne ilości odpadów medycznych oraz wykorzystują gazy anestetyczne o wysokim potencjale cieplarnianym. Wobec tego konieczne są konkretne działania zmniejszające ślad węglowy bez uszczerbku dla jakości opieki.
Cele i hipotezy
Celem badania było określenie głównych źródeł emisji w salach operacyjnych urologii oraz przetestowanie praktycznych działań mogących ograniczyć negatywny wpływ na środowisko. Zakładano, że edukacja personelu, poprawa segregacji odpadów oraz ograniczenie stosowania gazów anestetycznych – zwłaszcza desfluranu – mogą znacząco obniżyć emisje CO₂ oraz koszty finansowe.
Metody badawcze
Badanie obejmowało dwa zakresy. Zakres 1: przeprowadzono audyt wiedzy 28 pracowników bloku operacyjnego na temat prawidłowego zarządzania odpadami. Po wprowadzeniu nowego strumienia odpadów i 20-minutowego szkolenia, powtórzono test wśród 33 osób. Zakres 2: dokonano retrospektywnej analizy rodzajów gazów anestetycznych używanych podczas 63 zabiegów urologicznych w grudniu 2022 roku. Dane pozyskano z elektronicznych zapisów.
Rezultaty badań i ich interpretacja
Badanie przyniosło wyraźne i wymierne dowody na to, że niewielkie interwencje organizacyjne – takie jak szkolenia personelu w zakresie segregacji odpadów oraz przemyślany wybór gazów anestetycznych, mogą znacząco wpłynąć na poprawę zrównoważenia środowiskowego chirurgii urologicznej.
W pierwszym etapie, dotyczącym zarządzania odpadami, audyt wykazał bardzo niski poziom wiedzy wśród personelu operacyjnego. Żaden z pracowników nie wskazał poprawnie wszystkich miejsc przeznaczenia odpadów. Najczęstszym błędem było automatyczne wrzucanie wszystkich zużytych materiałów do żółtych pojemników przeznaczonych na odpady kliniczne wysokiego ryzyka. Odpady te muszą być spalane w wysokiej temperaturze (ponad 1000°C), co wiąże się z bardzo dużą emisją dwutlenku węgla – szacunkowo 1074 kg CO₂e na tonę, a dodatkowo generuje wysokie koszty unieszkodliwienia: 850 GBP za tonę.
Po krótkim, 20-minutowym szkoleniu oraz wdrożeniu nowego strumienia odpadów (dla materiałów , które mogą być unieszkodliwiane w niższej temperaturze), uzyskano bardzo dobre rezultaty. Dzięki zmianie systemu segregacji i wdrożeniu szkolenia oszacowano, że szpitalny trust może zredukować emisję o około 483 tony CO₂ rocznie, a jednocześnie zaoszczędzić blisko 467 500 GBP na kosztach przetwarzania odpadów. Co ważne, wszystkie te korzyści osiągnięto bez inwestycji w drogie technologie czy reorganizacji procesów klinicznych – jedynie poprzez edukację i reorganizację strumieni odpadów.
Druga część badania skupiła się na analizie gazów anestetycznych używanych podczas 63 zabiegów urologicznych przeprowadzonych w grudniu 2022 roku. Dane ujawniły, że najczęściej stosowanym gazem był sewofluran (48% przypadków), natomiast desfluran użyto w 3% przypadków. Pozostałe procedury oparto na innych metodach (m.in. TIVA).
Choć użycie desfluranu było relatywnie rzadkie, jego wpływ środowiskowy jest bardzo nieproporcjonalny. Desfluran ma ponad 2500-krotnie wyższy potencjał globalnego ocieplenia niż dwutlenek węgla.
Dla porównania: godzinna ekspozycja na desfluran odpowiada emisji 320 km jazdy samochodem, godzina z użyciem sewofluranu – tylko 6,5 km, TIVA (całkowicie dożylne znieczulenie) ma praktycznie zerowy ślad węglowy, związany jedynie z produkcją sprzętu jednorazowego i energią urządzeń.
Autorzy wskazali, że zastosowanie TIVA – mimo konieczności użycia pompy infuzyjnej i monitorowania – ma najmniejszy całkowity wpływ środowiskowy, zarówno w zakresie emisji, jak i kosztów. Ograniczenie stosowania desfluranu (np. przez konieczność uzasadnionego wniosku o jego użycie) oraz wdrażanie alternatywnych metod może znacznie zmniejszyć ślad węglowy procedur chirurgicznych bez wpływu na bezpieczeństwo pacjenta.
Dodatkowo, autorzy wskazali na kluczową rolę systemów wentylacji i klimatyzacji (HVAC) w salach operacyjnych, które odpowiadają nawet za 99% całkowitego zużycia energii tych pomieszczeń. Choć nie przeprowadzono osobnego pomiaru, literatura wskazuje, że samo zmniejszenie przepływu powietrza w nieużywanych salach operacyjnych może przynieść redukcję zużycia energii o 30–50% bez negatywnego wpływu na sterylność. Tego typu zmiany mogą być wdrażane w sposób bezpieczny, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Całość wyników sugeruje, że chirurgia, w tym urologiczna, ma istotny potencjał do ograniczenia swojego wpływu środowiskowego. Interwencje edukacyjne, lepsze zarządzanie odpadami, optymalizacja anestetyków i wykorzystania energii nie tylko ograniczają emisje i koszty, ale również mogą poprawić standardy pracy i świadomość personelu. Podejście to wpisuje się w szerszą strategię dekarbonizacji ochrony zdrowia.
Wnioski
Wyniki wskazują, że nawet proste interwencje, takie jak szkolenia z zakresu gospodarki odpadami, mogą przynieść realne korzyści ekologiczne i finansowe. Ograniczenie stosowania desfluranu i wdrożenie alternatywnych technik znieczulenia (np. TIVA), a także modernizacja systemów HVAC, to kluczowe działania wspierające dekarbonizację sal operacyjnych. Chirurgia urologiczna ma więc istotny potencjał do poprawy swojego wpływu na środowisko, jeśli zostaną wdrożone odpowiednie środki organizacyjne i technologiczne.
Ograniczenia zakresu badawczego
Badanie miało ograniczony zakres czasowy (jeden miesiąc) oraz objęło jedynie wybranych pracowników urologii jednego ośrodka. Użycie gazów anestetycznych może zależeć od konkretnego anestezjologa oraz typu zabiegu. Szersze analizy międzyoddziałowe i długoterminowe pozwoliłyby na bardziej reprezentatywną ocenę.
Artykuł opublikowano w Cureus.