Kontekst badania
Badanie analizuje wpływ odpadów gazów anestetycznych (z ang. Waste Anesthetic Gases, w skr. WAGs) na osoby zawodowo narażone oraz środowisko naturalne. Gazy te są uwalniane do powietrza w salach operacyjnych i pooperacyjnych, prowadząc do zanieczyszczeń wewnątrz budynków, narażenia zawodowego oraz potencjalnych skutków środowiskowych, takich jak efekt cieplarniany i niszczenie ozonu.
Cele i hipotezy
Celem pracy było zaktualizowanie wiedzy na temat monitorowania WAG, ich wpływu na zdrowie personelu medycznego i weterynaryjnego oraz ich skutków dla środowiska. Autorzy podkreślają konieczność zwiększenia świadomości, wprowadzenia systemów monitorowania i ograniczenia narażenia zawodowego, a także wspierania zrównoważonego systemu opieki zdrowotnej.
Metody badawcze
Przegląd narracyjny oparto na literaturze zebranej z bazy danych MEDLINE/PubMed, obejmującej słowa kluczowe związane z gazami anestetycznymi, narażeniem zawodowym, zdrowiem reprodukcyjnym, genotoksycznością oraz wpływem na środowisko. W analizie wykorzystano publikacje w różnych językach, a także dodatkowe źródła z ręcznego przeglądu literatury.
Rezultaty badań i ich interpretacja
Wpływ WAGs na zdrowie zawodowo narażonych pracowników
- Zanieczyszczenie powietrza wewnętrznego: WAGs, takie jak sewofluran, izofluran, desfluran i tlenek azotu (N₂O), są uwalniane do powietrza w salach operacyjnych i jednostkach opieki pooperacyjnej. W salach operacyjnych bez systemów usuwania anestetyków poziomy zanieczyszczeń są znacznie wyższe. Badania wykazały, że w takich warunkach poziom izofluranu i sewofluranu może przekraczać normy ustalone przez NIOSH.
- Wpływ na układ krwiotwórczy i odpornościowy: W kilku badaniach zaobserwowano zmniejszoną liczbę czerwonych krwinek (RBC) oraz zmiany w liczbie białych krwinek (WBC), choć wyniki te były zróżnicowane w zależności od rodzaju narażenia i stosowanych gazów. U osób pracujących w salach operacyjnych bez odpowiedniego odprowadzania gazów wykazano zwiększone ryzyko osłabienia układu odpornościowego, co może prowadzić do częstszych infekcji.
- Wpływ na wątrobę i nerki: Zmiany w enzymach wątrobowych, takich jak ALT, AST i GGT, obserwowano w kilku badaniach. U osób narażonych chronicznie na halogenowane anestetyki odnotowano podwyższone poziomy tych enzymów, choć w niektórych przypadkach wartości pozostawały w granicach normy. Podwyższone poziomy kreatyniny i mocznika w nerkach były zgłaszane u pracowników, ale wartości te zwykle pozostawały w dopuszczalnych zakresach.
- Efekty genotoksyczne: Liczne badania potwierdziły uszkodzenia DNA u osób narażonych na WAGs, mierzone za pomocą testu kometowego i testu mikrojądrowego (MN). Uszkodzenia były bardziej widoczne u osób narażonych na wysokie stężenia gazów w nieodpowiednio wentylowanych salach operacyjnych.
- Wpływ na zdrowie reprodukcyjne: Zwiększone ryzyko poronień oraz komplikacji ciążowych zgłoszono u kobiet pracujących w salach operacyjnych bez systemów usuwania anestetyków. W literaturze nie potwierdzono jednak jednoznacznie teratogenności WAGs przy odpowiedniej wentylacji.
- Stres oksydacyjny i markery zapalne: U pracowników narażonych na WAGs stwierdzono podwyższone markery stresu oksydacyjnego (np. TBARS) oraz zmniejszoną aktywność enzymów antyoksydacyjnych (SOD, GSH-Px). Wysokie stężenia ROS (reaktywne formy tlenu) mogą być jednym z mechanizmów prowadzących do uszkodzeń DNA.
Wpływ na środowisko:
- Zanieczyszczenie powietrza zewnętrznego: Gazy anestetyczne, takie jak desfluran i sewofluran, mają wysokie potencjały ocieplenia globalnego (Global Warming Potential, GWP). Na przykład desfluran ma 2540-krotnie większe GWP niż CO₂.
- Utrata warstwy ozonowej: N₂O, będący jednym z głównych gazów anestetycznych, przyczynia się do niszczenia warstwy ozonowej.
- Działania ograniczające skutki środowiskowe: Wprowadzenie systemów odprowadzania i zmniejszenie zużycia gazów o wysokim GWP są kluczowymi strategiami redukcji negatywnego wpływu WAGs na środowisko.
Skuteczność systemów ochronnych: Badania wykazały, że obecność aktywnych systemów usuwania anestetyków w salach operacyjnych obniża stężenie WAGs o ponad 70%. W krajach rozwiniętych wdrażanie odpowiednich systemów wentylacji (co najmniej 15 wymian powietrza na godzinę) znacząco redukuje narażenie zawodowe.
Wyniki badań podkreślają konieczność regularnego monitorowania poziomów WAGs w miejscach pracy, wdrażania efektywnych systemów ochrony (takich jak systemy odprowadzania i odpowiednia wentylacja) oraz prowadzenia biomonitoringu dla oceny długoterminowego wpływu narażenia na zdrowie pracowników.
Ograniczenia zakresu badawczego
Badanie opiera się głównie na dostępnej literaturze, która nie zawsze uwzględnia dokładne poziomy narażenia lub różnorodność warunków pracy w krajach o niskich dochodach. Istnieje potrzeba dalszych, lepiej zaprojektowanych badań kohortowych.
Artykuł opublikowano w Environmental Toxicology and Pharmacology