Autor: dr inż. Anna Rolewicz-Kalińska
Funkcjonowanie zakładów opieki zdrowotnej, w tym szpitali, wiąże się z powstawaniem wielu strumieni odpadów, znacznie zróżnicowanych pod względem rodzaju i właściwości. Pacjenci przebywający w szpitalu oraz osoby odwiedzające chorych powinni przestrzegać obowiązujących w placówce zasad gromadzenia odpadów. Szczególną uwagę należy zwrócić na rozróżnienie odpadów komunalnych (podobnych w charakterze do odpadów powstających w gospodarstwach domowych) oraz odpadów medycznych (charakterystycznych dla udzielania świadczeń zdrowotnych).
Odpady komunalne
Odpady komunalne w wytwarzane są m.in. przez pacjentów i osoby odwiedzające. Najwięcej odpadów tego typu powstaje częściach placówki takich jak: sale chorych, poczekalnie, korytarze i pomieszczenia socjalne oraz administracyjne. W placówce medycznej obowiązują zasad selektywnej zbiórki odpadów, takie jak w systemie gminnym, mającym zastosowanie w gospodarstwie domowym. Osoby wytwarzające odpady są zobowiązane do stosowania ich selektywnej zbiórki, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów (Dz.U. 2021 poz. 906) wprowadza system zbiórki odpadów komunalnych w którym oprócz odpadów zmieszanych (tradycyjnie czarny worek) selektywnie zbiera się:
- metale i tworzywa sztuczne (zbierane do pojemnika lub worka koloru żółtego, opisanego: „Metale i tworzywa sztuczne”),
- papier (zbierane do pojemnika lub worka koloru niebieskiego, opisanego „Papier”),
- szkło (zbierane do pojemnika lub worka koloru zielonego, opisanego: „Szkło”),
- bioodpady (zbierane do pojemnika lub worka koloru brązowego, opisanego: „Bio”).
Na poziomie praktycznym system selektywnego zbierania odpadów komunalnych będzie zorganizowany różnie w różnych placówkach, w zależności od uwarunkowań indywidualnych warunków i organizacji w danym szpitalu i oddziale. Na salach chorych powinien się znajdować pojemnik/worek na odpady zmieszane. Tego typu worki najczęściej będą koloru czarnego (ten kolor nie został ściśle zdefiniowany w systemie prawnym, więc mogą być też innego koloru). Ze względów logistycznych i z uwagi dostępność przestrzeni pojemniki/worki do selektywnego zbierania odpadów nie znajdują się zwykle na salach chorych. Powinny się one jednak znajdować na każdym oddziale w przestrzeni ogólnej (najczęściej w korytarzu). Pojemniki powinny być dostępne dla pacjentów (mogących się samodzielnie poruszać) i osób odwiedzających oraz czytelnie oznakowane (co najmniej opisane rodzajem frakcji, która może być do nich usuwana – rys. 2). Dobrym zwyczajem jest wskazanie zasad segregacji na obowiązujących oddziale w informacjach organizacyjnych przekazywanych pacjentom (ustnie lub np. na tablicy informacyjnej).
Wśród odpadów komunalnych znaczącą grupę stanowią odpady opakowaniowe, bo w warunkach szpitalnych ten rodzaj odpadów będzie szczególnie często się pojawiał, np. w postaci butelek typu PET po wodzie i napojach. Ta grupa odpadów jest istotna, ponieważ podlega obowiązkowi selektywnej zbiórki i ma duży potencjał do poddania procesom recyklingu.
Pojemniki do selektywnej zbiórki bioodpadów (brązowe) w postaci resztek żywności mogą być dostępne dla pacjentów w ogólnodostępnej kuchni (jeśli taka jest na oddziale).
Odpady medyczne
Odpady medyczne, zgodnie z ustawą o odpadach, to odpady powstające w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny. Odpady medyczne powstają przede wszystkim w palcówkach udzielających świadczeń zdrowotnych, w tym w szpitalach, przychodniach, domach opieki.
Zasady postępowania z odpadami medycznymi zostały określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 5 października 2017 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi (Dz.U. 2017 poz. 1975). Rozporządzenie zawiera wytyczne w zakresie postępowania z odpadami medycznymi, w tym zasady ich gromadzenia, transportu wewnętrznego i wstępnego magazynowania.
Ponieważ zgodnie z definicją odpady medyczne powstają w trakcie udzielenia świadczenia zdrowotnego, ich wytwórcą jest najczęściej personel medyczny szpitala. Sam fakt, że odpad powstał w szpitalu, nie oznacza że jest on odpadem medycznym. Pacjenci rzadko sami „wytwarzają” odpady medyczny, chyba że np. zdejmą założony przez personel medyczny opatrunek (np. po pobraniu krwi lub innej procedurze medycznej) i będą chcieli go usunąć. W takiej sytuacji należy go potraktować jako odpad medyczny.
Odpady medyczne dzieli się ze względu na ich właściwości na trzy zasadnicze grupy, rozróżnione przez kody kolorystyczne:
- odpady medyczne zakaźne (pojemniki/worki koloru czerwonego),
- odpady medyczne niebezpieczne, inne niż zakaźne (pojemniki/worki koloru żółtego),
- odpady medyczne inne niż niebezpieczne (pojemniki/worki koloru niebieskiego lub innego).
Odpady medyczne powinny dodatkowo być oznakowane etykietą identyfikującą rodzaj odpadu i jego kod. Dobra praktyka jest też oznakowanie pojemnika informujące, że są to „Odpady medyczne”.
Pacjenci powinni być świadomi, że w placówkach medycznych obowiązuje podział odpadów na komunalne i medyczne, a także że odpady w szpitalu powinny być zbierane selektywnie. Należy zwracać uwagę na kolorystykę i oznaczenia pojemników, które powinny wspierać prawidłową zbiórkę odpadów. Poza oznaczaniem kolorystycznym pojemników/worków należy również zwrócić uwagę na opis, gdyż ostatecznie to opis rozstrzyga do jakiego rodzaju odpadów dedykowany jest pojemnik. Kolor żółty przykładowo jest jednocześnie wykorzystywany do gromadzenia odpadów medycznych niebezpiecznych (innych niż zakaźne) oraz odpadów komunalnych „Metale i tworzywa sztuczne”, kolor niebieski z kolei może być wykorzystywany jednocześnie do odpadów medycznych innych niż niebezpiecznie i odpadów komunalnych „Papier”. Jeśli pacjent ma wątpliwości do co sposobu lub zasad zbiórki w danej placówce medycznej, to warto się dopytać pracowników tej placówki o obwiązujące zasady i dostępność pojemników do selektywnego zbierania odpadów komunalnych.
Segregacja odpadów w placówkach medycznych ma na celu nie tylko bezpieczeństwo sanitarne, ale również ochronę środowiska.
Źródło:
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. 2013 poz. 21 (Dz.U. 2023 poz. 1587 )
- Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów (Dz.U. 2021 poz. 906)
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 października 2017 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi (Dz.U. 2017 poz. 1975).
- https://galeriawozkow.pl/wozki-na-odpady-i-brudna-bielizne/.