Kontekst badania
Wobec gwałtownie rosnącej ilości odpadów na świecie – szacowanej na 3,4 miliarda ton rocznie do 2050 roku – sektor opieki zdrowotnej, a zwłaszcza szpitale zlokalizowane na wyspach, stają przed szczególnym wyzwaniem związanym z ich utylizacją. Bloki operacyjne odpowiadają za około jedną czwartą lub nawet jedną trzecią wszystkich odpadów produkowanych przez szpital. W przypadku wyspy Reunion problem ten pogłębia fakt, że brakuje lokalnych instalacji do przetwarzania odpadów zakaźnych, przez co odpady te muszą być transportowane i przetwarzane poza wyspą, co generuje wysokie koszty środowiskowe i finansowe.
Cele i hipotezy
Celem badania była ocena skuteczności dwóch prostych, ale potencjalnie efektywnych interwencji mających na celu poprawę segregacji odpadów i zmniejszenie ich ilości w blokach operacyjnych. Pierwsza z interwencji polegała na rozwieszeniu w widocznych miejscach plakatów edukacyjnych przypominających zasady segregacji. Druga zakładała umieszczenie etykiet z cenami na jednorazowych urządzeniach medycznych, co miało zwiększyć świadomość personelu i ograniczyć ich zbędne zużycie.
Metody badawcze
Badanie interwencyjne zostało przeprowadzone w czternastu salach operacyjnych Centrum Szpitalnego Uniwersyteckiego Sud de la Réunion. Analizie poddano zarówno masę, jak i jakość segregacji odpadów w czterech kolejnych etapach pomiarowych – przed i po wdrożeniu każdej z interwencji. Oceniano trzy typy odpadów: odpady zmieszane, odpady zakaźne oraz odpady nadające się do recyklingu, takie jak papier, plastik i karton.
Rezultaty badań i ich interpretacja
Pierwszy etap badania miał charakter wyjściowy – wykonany przed wprowadzeniem jakichkolwiek działań. Zebrano wówczas siedemdziesiąt trzy worki z odpadami o łącznej masie wynoszącej 167,6 kilograma. Około połowę stanowiły odpady zmieszane (pięćdziesiąt procent), jedną trzecią odpady zakaźne (trzydzieści trzy procent), a pozostałe szesnaście procent to papier, plastik i karton. Ocena jakości segregacji wykazała, że tylko nieco ponad sześćdziesiąt jeden procent worków zostało prawidłowo posortowanych. Najlepiej segregowano odpady recyklingowe (osiemdziesiąt cztery procent poprawności), natomiast gorzej radzono sobie z odpadami zmieszanymi (pięćdziesiąt trzy procent) i zakaźnymi (pięćdziesiąt cztery procent).
Drugi etap badania przeprowadzono po rozwieszeniu plakatów informacyjnych o zasadach segregacji. W tym czasie zebrano sześćdziesiąt dziewięć worków o łącznej masie 147,9 kilograma. Odsetek poprawnie posegregowanych odpadów zmieszanych wzrósł znacząco – do ponad siedemdziesięciu dwóch procent. W przypadku papieru, plastiku i kartonu uzyskano pełną skuteczność, gdyż wszystkie worki w tej kategorii były odpowiednio posegregowane. Natomiast jakość segregacji odpadów zakaźnych spadła – jedynie nieco ponad czterdzieści siedem procent spełniało kryteria. Można wnioskować, że plakaty skutecznie przypominały o prostych zasadach segregacji, lecz nie wystarczyły, by poprawić klasyfikowanie bardziej wymagających kategorii, takich jak odpady zakaźne.
Trzeci etap badania, przeprowadzony trzy miesiące po wprowadzeniu plakatów, objął analizę stu dwóch worków o łącznej masie 204,8 kilograma. Poprawa segregacji w przypadku odpadów zmieszanych była kontynuowana i osiągnęła niemal osiemdziesiąt procent. Wysoki poziom utrzymały również odpady nadające się do recyklingu, przy czym poprawność ich segregacji wyniosła dziewięćdziesiąt sześć procent. Jednak w przypadku odpadów zakaźnych obserwowano dalsze pogorszenie – tylko trzydzieści sześć procent worków zostało prawidłowo sklasyfikowanych. Często trafiały tam materiały czyste i sterylne, które nie powinny być traktowane jako zakaźne, co zwiększało niepotrzebnie koszty ich utylizacji.
Czwarty i ostatni etap badania nastąpił po wdrożeniu drugiej interwencji, polegającej na umieszczeniu etykiet z informacją o cenie przy jednorazowych urządzeniach medycznych. Z uwagi na trudne warunki pogodowe (cyklon), analizę ograniczono do dwóch sektorów. Masa odpadów zmniejszyła się z 95,5 kilograma przed interwencją do 59 kilogramów po jej wprowadzeniu, co oznacza redukcję o 38,2 procenta. Widoczna była większa rozwaga personelu w korzystaniu z materiałów, co przełożyło się na znaczące zmniejszenie ilości odpadów.
Dodatkowo, obserwacje jakościowe wykazały, że odpady zakaźne są kategorią najbardziej problematyczną. Często klasyfikowano do niej przedmioty, które nie wymagały specjalnego traktowania, co znacząco zwiększało koszty utylizacji. Interwencje edukacyjne przyniosły najlepsze efekty w przypadku prostych kategorii odpadów – takich jak plastik i papier – podczas gdy odpady zakaźne wymagają bardziej szczegółowych wytycznych i szkoleń praktycznych. Informowanie o kosztach z kolei okazało się bardzo skutecznym narzędziem ograniczania zużycia materiałów.
Wnioski
Z badania wynika, że nawet proste interwencje edukacyjne mogą przynieść znaczące korzyści ekologiczne i ekonomiczne. Plakaty informacyjne poprawiają jakość segregacji odpadów, zwłaszcza w kategoriach łatwych do identyfikacji. Z kolei etykiety z cenami realnie wpływają na zmniejszenie zużycia materiałów jednorazowych. Wymaga to jednak wsparcia systemowego, szczególnie w przypadku bardziej złożonych kategorii, takich jak odpady zakaźne.
Ograniczenia zakresu badawczego
Badanie było prowadzone tylko w jednym szpitalu na wyspie Reunion, co ogranicza możliwość przeniesienia wyników na inne placówki. Czwarty etap badania był zakłócony przez cyklon, co zawęziło analizę do dwóch sektorów. Istnieje też ryzyko zafałszowania wyników, ponieważ część personelu mogła być świadoma prowadzenia badania, co mogło wpłynąć na ich zachowanie. Dodatkowym ograniczeniem był brak krajowych standardów dotyczących segregacji odpadów w blokach operacyjnych, co mogło utrudniać jednoznaczną ocenę poprawności praktyk.
Artykuł opublikowano w Gynécologie Obstétrique Fertilité & Sénologie.