Kontekst badania
Oddziały intensywnej terapii należą do najbardziej zasobochłonnych jednostek w systemie ochrony zdrowia, zarówno pod względem zużycia materiałów jednorazowych, jak i generowania odpadów. Każde łóżko na oddziale intensywnej terapii generuje istotne ilości odpadów, w tym tworzyw sztucznych i materiałów trudnych do recyklingu. W warunkach globalnych kryzysów środowiskowych i wzrastającego zainteresowania ochroną klimatu, konieczne stało się zrozumienie wpływu intensywnej opieki medycznej na środowisko naturalne.
Cele i hipotezy
Celem badania było: oszacowanie ilości zużywanych materiałów oraz odpadów generowanych przez pacjentów intensywnej terapii, obliczenie emisji gazów cieplarnianych związanych z tymi procesami, wskazanie obszarów możliwej redukcji wpływu środowiskowego bez pogarszania jakości opieki.
Metody badawcze
Badanie przeprowadzono w trzech szpitalach akademickich w Holandii. Obserwacją objęto 60 pacjentów intensywnej terapii (20 w każdym szpitalu). Zbierano szczegółowe dane dotyczące zużycia materiałów (np. rękawiczek, strzykawek, opakowań, cewników) oraz ich masy. Wykorzystano metodę analizy cyklu życia (LCA), aby obliczyć całkowity ślad węglowy związany z każdym elementem zużytym podczas leczenia pacjenta. Przeanalizowano również potencjalne scenariusze ograniczania zużycia i optymalizacji procedur.
Rezultaty badań i ich interpretacja
W badaniu przeanalizowano dane dotyczące zużycia materiałów oraz emisji związanej z opieką nad pacjentami na oddziałach intensywnej terapii w trzech szpitalach akademickich w Holandii. Obserwacją objęto łącznie 60 pacjentów. Wyniki ujawniły, że średnio każdy pacjent generował około 2,3 kg odpadów dziennie, z czego 58% stanowiły tworzywa sztuczne. Przy dłuższych hospitalizacjach ten wskaźnik rósł, a całkowita masa odpadów generowanych przez jednego pacjenta w czasie jego pobytu sięgała nawet kilkunastu kilogramów.
Największą część zużytych materiałów stanowiły rękawiczki (około 72 par dziennie na pacjenta), strzykawki (średnio 21 dziennie) oraz różnego rodzaju jednorazowe opakowania i akcesoria z tworzyw sztucznych. W analizie cyklu życia oszacowano, że łączna emisja dwutlenku węgla związana z codzienną opieką nad jednym pacjentem OIT wynosiła 17,6 kg ekwiwalentu CO₂ – co daje około 6,4 tony CO₂ rocznie dla 1 000 pacjentów. Znaczącym źródłem emisji były właśnie komponenty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, takie jak opakowania strzykawek, kaniule, cewniki i jednorazowe rękawice.
Struktura odpadów pokazała, że około 35% masy pochodziło z opakowań i materiałów jednorazowych związanych z podawaniem leków, 25% stanowiły odpady po pielęgnacji pacjenta, 15% stanowiły materiały do żywienia dożylnego, a pozostałe 25% pochodziło z innych procedur medycznych. Warto zaznaczyć, że niektóre produkty – np. systemy do infuzji czy pojemniki po lekach – nie były optymalnie wykorzystywane, co skutkowało niepotrzebnym zwiększaniem ilości odpadów.
W badaniu uwzględniono również symulację potencjalnych oszczędności środowiskowych poprzez wdrożenie alternatywnych strategii: gdyby szpitale zredukowały użycie niektórych nadmiarowych materiałów (np. niepotrzebnych strzykawek) o 30%, możliwa byłaby redukcja emisji o około 1,5 kg CO₂ na pacjenta; wprowadzenie systemu „na żądanie” przy kompletowaniu zestawów medycznych, zamiast przygotowywania ich według standardowego wzorca, mogłoby zmniejszyć odpady o 20–25%; zwiększenie efektywności segregacji odpadów – obecnie na poziomie zaledwie 30% – mogłoby znacznie poprawić poziom recyklingu i ograniczyć ilość spalanych materiałów; warto dodać, że mimo rosnącej świadomości wśród personelu, wiele decyzji klinicznych (np. użycie podwójnych zestawów jednorazowych) było podyktowanych obawą o bezpieczeństwo, a niekoniecznie realnym zagrożeniem infekcyjnym. Wskazuje to na konieczność opracowania lepszych, oparte na dowodach naukowych protokołów oraz zwiększenia szkoleń z zakresu ekologicznego podejścia do opieki na OIT. Podsumowując, wyniki badania wykazują, że obecne praktyki opieki intensywnej wiążą się z wysokim wpływem środowiskowym, ale jednocześnie ujawniają znaczny potencjał do jego ograniczenia dzięki niewielkim, ale systemowym zmianom w zarządzaniu materiałami i procedurami.
Wnioski
Opieka na oddziale intensywnej terapii generuje znaczne ilości odpadów i emisji gazów cieplarnianych. Zmiana niektórych praktyk klinicznych – takich jak zamówienia materiałów, sposób podawania leków, stosowanie zestawów – może prowadzić do znacznego zmniejszenia wpływu na środowisko, bez pogorszenia jakości i bezpieczeństwa opieki. Ograniczenie zużycia jednorazowych materiałów i sprzętów z tworzyw sztucznych i poprawa zarządzania odpadami są kluczowymi elementami w drodze do bardziej zrównoważonej opieki zdrowotnej.
Ograniczenia zakresu badawczego
Badanie miało charakter obserwacyjny i obejmowało stosunkowo niewielką próbę pacjentów w trzech holenderskich szpitalach akademickich. Wyniki mogą nie być bezpośrednio uogólniane na inne kraje i systemy opieki zdrowotnej. Dodatkowo nie analizowano wszystkich aspektów cyklu życia produktów, takich jak produkcja energii do sterylizacji sprzętu czy transport międzyszpitalny.
Artykuł opublikowano w Waste Management.