Kontekst badania
W odpowiedzi na zakończenie fazy kryzysowej pandemii COVID-19 oraz wzrost odporności populacyjnej, Ministerstwo Zdrowia Singapuru we wrześniu 2022 roku zaktualizowało krajowe wytyczne dotyczące stosowania środków ochrony osobistej przez personel medyczny. Zmiana polegała na ograniczeniu stosowania środków ochrony do samych masek typu N95 podczas rutynowej opieki nad pacjentami z COVID-19, eliminując przy tym jednorazowe fartuchy ochronne, przyłbice i rękawiczki. Decyzja ta została podjęta w kontekście chęci ograniczenia kosztów oraz wpływu służby zdrowia na środowisko, w szczególności poprzez zmniejszenie ilości odpadów z tworzyw sztucznych.
Cele i hipotezy
Celem badania było zbadanie czy zmniejszenie stosowania środków ochrony osobistej miało wpływ na: wskaźnik zachorowalności na COVID-19 wśród personelu szpitalnego, ilość generowanych odpadów tworzyw sztucznych, emisję dwutlenku węgla, koszty ponoszone przez system opieki zdrowotnej. Założono, że ograniczenie stosowania środków ochrony osobistej nie pogorszy bezpieczeństwa personelu, a jednocześnie przyniesie korzyści środowiskowe i ekonomiczne.
Rezultaty badań i ich interpretacja
Badanie retrospektywne obejmowało analizę danych z dwóch największych placówek medycznych w Singapurze – Tan Tock Seng Hospital oraz Narodowego Centrum Chorób Zakaźnych – w okresie 24 miesięcy, podzielonym na dwa równe przedziały: przed i po wdrożeniu nowej polityki ograniczenia stosowania środków ochrony osobistej (październik 2021 – wrzesień 2022 oraz październik 2022 – wrzesień 2023). Zebrane dane dotyczyły częstości zakażeń COVID-19 wśród personelu medycznego, zużycia fartuchów ochronnych, emisji dwutlenku węgla, produkcji odpadów z tworzyw sztucznych oraz kosztów związanych z zakupem i użytkowaniem fartuchów jednorazowych.
Zakażenia wśród personelu medycznego
Przed zmianą polityki średnia miesięczna zapadalność na COVID-19 wśród pracowników szpitalnych wynosiła 6,6%, z wyraźnym szczytem w lutym 2022 roku (15,5%), który zbiegł się z falą wariantu Omikron w populacji ogólnej. Po wprowadzeniu nowych wytycznych średnia miesięczna zapadalność spadła do 2,1%, a najwyższy miesięczny wskaźnik po zmianie (październik 2022) wyniósł 10,8%, co również odpowiadało wzrostowi liczby przypadków wśród ogółu społeczeństwa. Mediana wskaźnika zakażeń personelu względem populacji ogólnej spadła z 2,6 przed zmianą do 1,5 po zmianie, co oznacza, że odsetek zakażeń wśród pracowników był niższy niż w populacji ogólnej, mimo zredukowanego stosowania środków ochronnych. Trend zakażeń wśród personelu ściśle odzwierciedlał zmiany epidemiologiczne w społeczeństwie, co sugeruje, że źródłem infekcji była głównie transmisja społeczna, a nie szpitalna.
Zużycie fartuchów ochronnych i efektywność środowiskowa
Po ograniczeniu stosowania fartuchów odnotowano znaczne zmniejszenie ich zużycia: 407 405 fartuchów zaoszczędzono na oddziałach ogólnych, 33 127 fartuchów na oddziałach intensywnej terapii, łącznie 440 532 fartuchy w całym systemie szpitalnym. W przeliczeniu dziennym oznacza to oszczędność 11,04 fartuchów na każdego hospitalizowanego pacjenta dziennie.
To ograniczenie zużycia fartuchów przekładało się na znaczące korzyści środowiskowe: Zredukowano zużycie tworzyw sztucznych o 66 080 kilogramów, co odpowiada 1,65 kg mniej odpadów tworzyw sztucznych na pacjenta dziennie. Ograniczono emisję dwutlenku węgla o 398 681,46 kg, co można porównać do: spalenia 169 817 litrów paliwa, usunięcia z atmosfery efektu cieplarnianego odpowiadającego recyklingowi 138 ton odpadów w miejsce ich składowania.
Aspekt ekonomiczny
Koszt zakupu jednego fartucha ochronnego wynosił 1,03 dolara singapurskiego (SGD), co odpowiada około 0,76 dolara amerykańskiego (USD). Dzięki zmniejszeniu zużycia fartuchów uzyskano oszczędności w wysokości 453 748 SGD (ok. 333 970 USD) w ciągu 12 miesięcy. W przeliczeniu na pacjenta, redukcja ŚOO pozwoliła zaoszczędzić średnio 11,40 SGD na dzień leczenia jednego pacjenta, co przy dużej liczbie hospitalizowanych stanowiło znaczną ulgę dla budżetu szpitala.
Zbiorcze podsumowanie rezultatów
| Kategoria | Przed zmianą | Po zmianie | Różnica |
| Średnia zapadalność pracowników | 6,6% | 2,1% | ↓ 68% |
| Mediana wskaźnika względem społeczeństwa | 2,6 | 1,5 | ↓ 42% |
| Zużycie fartuchów | ~881 064 rocznie | ~440 532 rocznie | ↓ 50% |
| Emisja CO₂ | ~798 ton | ~399 ton | ↓ 50% |
| Odpady tworzyw sztucznych | ~132 160 kg | ~66 080 kg | ↓ 50% |
| Koszt fartuchów | ~907 297 SGD | ~453 748 SGD | ↓ 50% |
Wnioski
Badanie wykazało, że zmniejszenie stosowania jednorazowych fartuchów ochronnych w rutynowej opiece nad pacjentami z COVID-19 nie zwiększyło ryzyka zakażeń wśród personelu. Jednocześnie działanie to przyczyniło się do znacznych oszczędności finansowych oraz zmniejszenia śladu węglowego i produkcji odpadów z tworzyw sztucznych. Wyniki wspierają konieczność racjonalizacji stosowania środków ochrony osobistej z uwzględnieniem zarówno bezpieczeństwa, jak i wpływu na środowisko.
Ograniczenia zakresu badawczego
– Trudność w jednoznacznym przypisaniu źródła zakażeń (szpitalne vs. środowiskowe).
– Możliwość niedoszacowania liczby zakażeń wśród personelu po marcu 2022 r., kiedy zakończono obowiązkowe testowanie.
– Część fartuchów mogła być używana z innych wskazań niż COVID-19 (np. w przypadku pacjentów z opornością wielolekową), co mogło wpływać na dokładność oszacowania oszczędności.
– Kalkulacje śladu węglowego oparto na wcześniejszych publikacjach, nie na lokalnych danych z analizy cyklu życia.
Podsumowanie
Racjonalizacja użycia środków ochrony osobistej może przynieść wymierne korzyści środowiskowe i ekonomiczne bez pogorszenia bezpieczeństwa personelu medycznego. Wyniki te wskazują na konieczność dalszego przeglądu zaleceń dotyczących środków ochrony w opiece nad chorymi na COVID-19 i inne choroby zakaźne.
Artykuł opublikowano w JAMA Network Open.