Kontekst badania
Zakażenia nabyte w placówkach opieki zdrowotnej stanowią istotne zagrożenie dla pacjentów i znacząco wpływają na efektywność leczenia, długość hospitalizacji oraz koszty systemu ochrony zdrowia. Mimo zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia dotyczących higieny rąk, przestrzeganie tych zasad w praktyce klinicznej bywa niewystarczające. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji zwiększonego obciążenia pracą, jak miało to miejsce w czasie pandemii COVID-19. Higiena rąk pozostaje najprostszą, najtańszą i jedną z najskuteczniejszych metod zapobiegania zakażeniom w warunkach szpitalnych.
Cele i hipotezy
Celem przeglądu było określenie, które metody promowania higieny rąk wśród pracowników ochrony zdrowia są najskuteczniejsze w redukcji liczby zakażeń szpitalnych. Zakładano, że stosowanie wieloelementowych interwencji – takich jak edukacja, obserwacja bezpośrednia oraz systematyczne przypomnienia – może poprawić przestrzeganie zasad higieny rąk i ograniczyć występowanie zakażeń.
Metody badawcze
Dokonano przeglądu literatury naukowej z ostatnich dziesięciu lat, korzystając z renomowanych baz danych. Wybrane publikacje zostały poddane krytycznej analizie pod względem metodologicznym, a następnie zidentyfikowano wspólne motywy i podejścia stosowane w różnych badaniach. W ostatecznym zestawie znalazły się zarówno badania ilościowe, jak i mieszane, analizujące skuteczność różnych form promocji higieny rąk w środowisku klinicznym.
Rezultaty badań i ich interpretacja
Zidentyfikowano istotną rolę edukacji w zakresie higieny rąk, zarówno wśród personelu medycznego, jak i pacjentów oraz studentów kierunków medycznych. Okazało się, że brak spójnego nauczania i niedostateczne uwzględnienie tego tematu w programach kształcenia może prowadzić do mylnego poczucia kompetencji i niedostatecznego stosowania higieny rąk w praktyce. Wskazano na konieczność ciągłego szkolenia oraz aktualizacji wiedzy, także w formie praktycznej, w celu kształtowania właściwych nawyków.
Bezpośrednia obserwacja zachowań personelu okazała się skuteczną metodą oceny przestrzegania zasad higieny rąk. Tam, gdzie prowadzono regularne i systematyczne obserwacje, odnotowano wzrost przestrzegania zasad higieny oraz spadek liczby zakażeń. Jednakże metoda ta jest czasochłonna i wymaga zaangażowania odpowiednio przeszkolonego personelu. Podkreślono również znaczenie tzw. efektu Hawthorne’a, czyli zmiany zachowań pod wpływem świadomości bycia obserwowanym.
Wiele interwencji obejmowało stosowanie przypomnień – zarówno w formie werbalnej, jak i wizualnej (np. plakaty, komunikaty), a także elektronicznych systemów rejestrujących i przypominających o konieczności dezynfekcji rąk. Wykazano, że takie działania mogą znacząco zwiększyć częstość wykonywania procedur higienicznych i prowadzić do zmniejszenia liczby zakażeń. Co istotne, skuteczność takich systemów utrzymywała się także po zakończeniu interwencji, pod warunkiem wcześniejszego uzyskania wysokiego poziomu akceptacji i zaangażowania personelu.
Wnioski
Wnioski z przeglądu wskazują jednoznacznie, że odpowiednia promocja higieny rąk prowadzi do spadku liczby zakażeń w placówkach ochrony zdrowia. Kluczowe znaczenie mają działania wielotorowe: edukacja personelu, pacjentów i studentów, systematyczna obserwacja praktyk higienicznych oraz przypomnienia i bodźce wzmacniające prawidłowe zachowania. Efektywność takich działań zależy jednak od kultury organizacyjnej, zaangażowania zespołów klinicznych oraz gotowości do bieżącego reagowania na niedociągnięcia w praktyce.
Ograniczenia zakresu badawczego
Przegląd obejmował badania różniące się zakresem, metodologią i wielkością próby, co ogranicza możliwość pełnego uogólnienia wyników. Część analizowanych interwencji była realizowana w pojedynczych oddziałach lub w wąskich grupach uczestników, co wpływa na ich reprezentatywność. Ponadto, wiele badań nie zawierało danych dotyczących długoterminowej trwałości osiągniętych efektów, co utrudnia ocenę rzeczywistego wpływu interwencji na praktykę kliniczną w dłuższej perspektywie.
Artykuł opublikowano w Journal of Nursing Theory and Practice.