Kontekst badania
Pandemia COVID-19 znacząco wpłynęła na funkcjonowanie gabinetów stomatologicznych, powodując wzrost zużycia jednorazowych środków ochrony osobistej, materiałów plastikowych i innych elementów zwiększających produkcję odpadów medycznych. Obawy dotyczące przenoszenia zakażeń przyczyniły się do większej ostrożności w kontaktach pacjent-lekarz, ale jednocześnie zaostrzyły negatywny wpływ działalności stomatologicznej na środowisko. Zwiększone wymagania dotyczące higieny i sterylności doprowadziły do wzrostu ilości trudnych do recyklingu odpadów.
Cele i hipotezy
Celem artykułu było: zidentyfikowanie zmian w zakresie produkcji i zarządzania odpadami w gabinetach stomatologicznych w czasie pandemii; oszacowanie wpływu tych zmian na środowisko, zwłaszcza w kontekście emisji dwutlenku węgla i wytwarzania odpadów z tworzyw sztucznych; przedstawienie możliwych działań zmierzających do zrównoważenia praktyk stomatologicznych w przyszłości.
Metody badawcze
Autorzy przeprowadzili analizę opartą na przeglądzie literatury naukowej i danych empirycznych zebranych w latach 2020–2022. Uwzględniono dane dotyczące zużycia materiałów, liczby wizyt pacjentów, procedur dezynfekcyjnych oraz ilości generowanych odpadów. Dodatkowo uwzględniono porównanie okresu przedpandemicznego z czasem trwania pandemii oraz przewidywano możliwe scenariusze przyszłych praktyk w kontekście zrównoważonego rozwoju.
Rezultaty badań i ich interpretacja
Analiza skutków pandemii COVID-19 dla gospodarki odpadami w gabinetach stomatologicznych wykazała istotny wzrost ilości odpadów medycznych, szczególnie tych związanych z ochroną osobistą i materiałami jednorazowego użytku. Przed pandemią szacunkowo każdy gabinet dentystyczny wytwarzał około 0,5 kg odpadów medycznych dziennie. W trakcie pandemii wartość ta wzrosła nawet do 1–1,2 kg dziennie na jednego dentystę, co oznacza ponad dwukrotny wzrost. W szczególności zauważono: zrost zużycia rękawiczek jednorazowych o około 120%, z przeciętnego poziomu 60 par dziennie do ponad 130 par; liczba używanych masek chirurgicznych wzrosła z około 30–40 dziennie do nawet 100 dziennie w przypadku gabinetów wielostanowiskowych; w niektórych krajach, jak Wielka Brytania, miesięczna ilość masek stosowanych w stomatologii wzrosła do ponad 40 milionów sztuk.
Jednorazowe fartuchy, osłony twarzy oraz folie ochronne do pokrywania powierzchni narzędzi i unitów stomatologicznych stanowiły dodatkowe źródło odpadów plastikowych. Łącznie szacuje się, że przeciętny gabinet generował w pandemii około 1,5 kg plastiku dziennie, z czego większość nie nadawała się do recyklingu ze względu na potencjalny kontakt z materiałem biologicznym. W ujęciu rocznym, przy założeniu funkcjonowania 100 000 gabinetów stomatologicznych w Stanach Zjednoczonych, oznacza to produkcję: ponad 36 500 ton odpadów jednorazowych rocznie, z czego około 80% stanowiły tworzywa sztuczne (głównie polipropylen i polichlorek winylu).
Co istotne, emisja gazów cieplarnianych związana z unieszkodliwianiem tych odpadów wzrosła proporcjonalnie. Zgodnie z danymi szacunkowymi, spalanie jednej tony plastikowych odpadów medycznych generuje około 2,9 tony dwutlenku węgla. Oznacza to, że sama unieszkodliwianie odpadów z gabinetów stomatologicznych mogła w szczycie pandemii odpowiadać za emisję ponad 100 000 ton CO₂ rocznie.
Badacze zwrócili również uwagę na niską skuteczność istniejących programów segregacji i recyklingu. Nawet w placówkach posiadających odpowiednią infrastrukturę, skuteczność oddzielania odpadów nadających się do recyklingu nie przekraczała 30%. Powodem były: brak szkoleń personelu, niejasne wytyczne oraz trudności logistyczne w bezpiecznym Podsumowując, pandemia COVID-19 miała znaczący wpływ na środowisko w sektorze stomatologicznym, zarówno pod względem ilości wytwarzanych odpadów, jak i wzrostu emisji związanych z ich przetwarzaniem. Wyniki badania podkreślają pilną potrzebę opracowania strategii ograniczania zużycia jednorazowych materiałów i poprawy efektywności ich unieszkodliwiania.
Wnioski
Pandemia COVID-19 uwypukliła potrzebę wdrożenia trwałych, zrównoważonych praktyk w gabinetach stomatologicznych. Kluczowe działania powinny obejmować: wprowadzenie bardziej przejrzystych wytycznych dotyczących klasyfikacji i segregacji odpadów, zastosowanie alternatywnych materiałów (np. biodegradowalnych lub wielokrotnego użytku tam, gdzie to możliwe), edukację personelu w zakresie ochrony środowiska, inwestycje w systemy recyklingowe dostosowane do specyfiki stomatologii.
Ograniczenia zakresu badawczego
Artykuł opiera się głównie na przeglądzie danych i obserwacji zebranych w wybranych regionach oraz w konkretnych warunkach pandemicznych. Nie uwzględnia zróżnicowania praktyk w poszczególnych krajach ani wpływu czynników ekonomicznych na wdrażanie zrównoważonych rozwiązań. Autorzy podkreślają konieczność przeprowadzenia dalszych badań empirycznych oraz porównawczych analiz międzynarodowych.
Artykuł opublikowano w Heliyon.