Kontekst badania
Choroba nerek dotyka około 850 milionów ludzi na świecie i stanowi istotne obciążenie dla systemów ochrony zdrowia. Hemodializa, będąca standardową terapią zastępczą w zaawansowanej chorobie nerek, wiąże się z wysokim zużyciem zasobów: energii, wody, materiałów eksploatacyjnych i produkcją odpadów. W związku z rosnącym naciskiem na zrównoważony rozwój i walkę ze zmianami klimatycznymi, konieczne jest dostosowanie opieki nefrologicznej do celów środowiskowych UE, przy jednoczesnym zachowaniu efektywności klinicznej.
Cele i hipotezy
Celem badania było oszacowanie wpływu środowiskowego różnych działań optymalizacyjnych w opiece nefrologicznej w ramach europejskiego projektu KitNewCare. Autorzy sugerują, że konkretne interwencje – jak zmniejszenie zużycia energii, ograniczenie podróży pacjentów czy recykling – mogą istotnie ograniczyć emisję gazów cieplarnianych (GHG) i zużycie wody w opiece nad pacjentami dializowanymi.
Metody badawcze
W badaniu zastosowano metodologię atrybucyjnej oceny cyklu życia (LCA), korzystając z bazy danych Ecoinvent oraz oprogramowania OpenLCA, do oszacowania wpływu różnych interwencji na emisję CO₂e i zużycie wody. Analizowane działania dotyczyły: optymalizacji zakupów i redukcji zużycia materiałów (np. eliminacja koców, mniejsze strzykawki, dializa przyrostowa), oszczędności energii (np. wymiana oświetlenia, panele słoneczne, wymienniki ciepła), ograniczenia podróży (np. dializa domowa, autobus zamiast samochodu), zarządzania odpadami (np. piroliza), oszczędzania wody (np. odzysk wody z osmozy odwróconej). Wszystkie dane odniesiono do funkcjonalnej jednostki: jeden pacjent dializowany 3 razy w tygodniu przez rok.
Rezultaty badań i ich interpretacja
Wyniki badania potwierdziły, że opieka nefrologiczna – szczególnie hemodializa – generuje znaczne obciążenie środowiskowe, jednak istnieje szereg możliwych interwencji, które mogą to obciążenie zredukować. Autorzy przeprowadzili analizy 25 działań w 7 głównych obszarach: energia, transport, odpady, materiały, jedzenie, dializa przyrostowa i logistyka medyczna.
Rezultaty badania wskazują, że: Optymalizacja transportu pacjentów okazała się najefektywniejszą pojedynczą interwencją. Zastąpienie 50% indywidualnych przejazdów samochodem osobowym transportem współdzielonym (np. autobusem) pozwala zmniejszyć emisję o 1411 kg CO₂e oraz zużycie wody o 170 m³ w przeliczeniu na jednego pacjenta rocznie. Pełna eliminacja transportu (np. poprzez dializę domową) dałaby jeszcze większy efekt środowiskowy. Dializa przyrostowa (ang. incremental dialysis), w której pacjent zaczyna terapię od dwóch sesji tygodniowo zamiast trzech, pozwala zaoszczędzić średnio 316 kg CO₂e i 137 m³ wody na pacjenta rocznie. Oznacza to redukcję środowiskową o 27% dla tej grupy. Wdrożenie instalacji fotowoltaicznych jako źródła energii odnawialnej dla jednostki dializacyjnej pozwoliło obniżyć emisję gazów cieplarnianych o 646 kg CO₂e i zużycie wody o 52 m³. Dodatkowe oszczędności uzyskano poprzez stosowanie wymienników ciepła i energooszczędnego oświetlenia LED. Zarządzanie odpadami medycznymi za pomocą technologii pirolizy zamiast tradycyjnego spalania pozwala na redukcję emisji o 735 kg CO₂e i 71 m³ wody. Autorzy zwracają uwagę, że piroliza umożliwia również odzysk energetyczny i minimalizację objętości odpadów końcowych. Rezygnacja z bawełnianych koców jednorazowego użytku, których produkcja wiąże się z bardzo dużym zużyciem wody (głównie z powodu uprawy bawełny), pozwoliła zaoszczędzić 899 m³ wody i 116 kg CO₂e na pacjenta rocznie. Wymiana dużych strzykawek (10 ml) na mniejsze (2,5 ml), jeśli klinicznie uzasadniona, przyniosła redukcję emisji o 58 kg CO₂e rocznie. Zmniejszenie marnowania posiłków przez lepsze dopasowanie liczby zamówień do faktycznego spożycia oraz przejście na menu oparte na produktach lokalnych i sezonowych obniżyło emisję o 85 kg CO₂e i zużycie wody o 17 m³. Wdrożenie cyfrowej dokumentacji medycznej (elektronicznej zamiast papierowej) przyniosło oszczędność na poziomie 12 kg CO₂e i 0,8 m³ wody – niewielką, ale przy masowej skali działania istotną w skali systemu.
Zintegrowana analiza pokazała, że skumulowany efekt wielu drobnych interwencji może być równie znaczący jak jedna duża zmiana. Przykładowo, połączenie kilku działań niskokosztowych – jak eliminacja koców, optymalizacja oświetlenia, dokumentacji i posiłków – daje łącznie oszczędność ponad 300 kg CO₂e i ponad 900 m³ wody na pacjenta rocznie.
Autorzy wskazali także na konieczność uwzględniania lokalnego kontekstu – np. krajowego miksu energetycznego, systemu transportu publicznego, zasobów wodnych – przy projektowaniu strategii optymalizacyjnych. W regionach o niskiej dostępności wody, priorytetem mogą być działania ograniczające zużycie wody, nawet jeśli przynoszą mniejsze oszczędności emisji.
Podsumowując, badanie wykazało, że działania na poziomie organizacyjnym, logistycznym i technicznym mogą przynieść istotne korzyści środowiskowe bez pogarszania jakości opieki nad pacjentem. Co więcej, wiele z nich może także przełożyć się na oszczędności finansowe (np. mniejsze zużycie materiałów, energii, transportu). Oznacza to, że zrównoważona opieka zdrowotna nie musi oznaczać kompromisu – może być jednocześnie bardziej ekologiczna i bardziej efektywna.
Wnioski
Wdrożenie wybranych interwencji może znacząco zmniejszyć ślad węglowy i zużycie wody w opiece nad pacjentami z przewlekłą chorobą nerek. Wyniki badania wspierają potrzebę systemowych zmian w zakresie zrównoważonej opieki zdrowotnej, w tym: promowania dializy przyrostowej, decentralizacji i personalizacji terapii (dializa domowa, telemedycyna), inwestycji w energię odnawialną, wdrożenia gospodarki obiegu zamkniętego w zarządzaniu odpadami. Badanie dostarcza praktycznych wskazówek dla decydentów i zarządzających ośrodkami nefrologicznymi.
Ograniczenia zakresu badawczego
Model opierał się na danych ze stacji dializ w Hiszpanii – wyniki mogą się różnić w zależności od lokalnych uwarunkowań energetycznych i transportowych. Oszacowania podróży pacjentów oparto na danych z Irlandii z powodu braku szczegółowych danych hiszpańskich. Badanie nie uwzględniało wpływu społecznego (ta część ma być opisana w kolejnej publikacji). Analiza LCA opierała się na uśrednionych danych – nie obejmuje dynamiki zmian w czasie ani konsekwencji rynkowych. Efekty kosztowe poszczególnych interwencji nie zostały szczegółowo przeanalizowane.
Artykuł opublikowano w Clinical Kidney Journal.