Kontekst badania
Zakażenia związane z opieką zdrowotną są istotnym problemem dla systemów ochrony zdrowia na całym świecie. Jednym z kluczowych czynników ich rozprzestrzeniania jest niewystarczająca higiena rąk oraz brak procedur dotyczących czyszczenia i dezynfekcji urządzeń osobistych, takich jak smartfony i tablety. Urządzenia te, jako przedmioty często dotykane i rzadko dezynfekowane, mogą stanowić nośnik drobnoustrojów chorobotwórczych. Mimo rosnącej świadomości problemu, nadal istnieje luka w wiedzy i praktyce dotyczącej ich bezpiecznego użytkowania w środowisku szpitalnym.
Cele i hipotezy
Celem badania jest ocena korelacji między florą bakteryjną na dłoniach pracowników ochrony zdrowia a mikroorganizmami obecnymi na ich urządzeniach mobilnych, identyfikacja najczęściej występujących patogenów, zbadanie wpływu czynników demograficznych i zawodowych oraz praktyk higienicznych na stopień skażenia dłoni i urządzeń, a także opracowanie zaleceń i środków zapobiegawczych opartych na wynikach mikrobiologicznych i analizie zachowań. Założono, że wyższy poziom skażenia będzie występować u osób pracujących w oddziałach wysokiego ryzyka, rzadko dezynfekujących urządzenia oraz niewystarczająco zaznajomionych z zasadami higieny rąk.
Metody badawcze
Badanie ma charakter przekrojowy i zostanie przeprowadzone w szpitalu uniwersyteckim Tor Vergata w Rzymie w okresie od grudnia 2024 do grudnia 2025 roku. Populację badawczą stanowić będzie 120 pracowników ochrony zdrowia, po 30 osób w każdym kwartale, reprezentujących oddziały o zróżnicowanym poziomie ryzyka zakażeń. Kryterium włączenia do badania jest codzienne korzystanie z urządzenia mobilnego, takiego jak smartfon czy tablet, podczas pracy. W ramach zbierania danych przewidziano pobieranie próbek mikrobiologicznych zarówno z dłoni uczestników, jak i z ekranów ich urządzeń dotykowych. Dodatkowo, każdy uczestnik wypełni dwa kwestionariusze: pierwszy dotyczący nawyków i częstotliwości korzystania z urządzeń mobilnych, a drugi – adaptowany z narzędzi Światowej Organizacji Zdrowia – oceniający poziom wiedzy oraz praktyk związanych z higieną rąk. Analiza mikrobiologiczna będzie obejmowała oznaczenie liczby drobnoustrojów w temperaturach 22°C i 37°C oraz identyfikację obecności wybranych patogenów, takich jak Escherichia coli, Enterococcus, Staphylococcus, Klebsiella, Acinetobacter i Pseudomonas aeruginosa. Dane zostaną poddane analizie statystycznej z wykorzystaniem testów parametrycznych i nieparametrycznych, analiz regresji oraz opisowych miar statystycznych.
Rezultaty badań i ich interpretacja
Chociaż badanie nie zostało jeszcze rozpoczęte, autorzy artykułu szczegółowo przedstawiają planowany zakres analiz oraz przewidywane wyniki. Zakłada się, że kontaminacja dłoni i urządzeń mobilnych pracowników ochrony zdrowia będzie znacząca – oczekiwany jest wysoki poziom skażenia mikrobiologicznego zarówno na ekranach telefonów komórkowych, jak i na dłoniach użytkowników. Przewiduje się częste występowanie bakterii oportunistycznych i patogennych, w tym również szczepów opornych na antybiotyki. Kluczowym elementem analizy będzie sprawdzenie, czy te same szczepy bakteryjne występują jednocześnie na dłoni i urządzeniu tej samej osoby, co mogłoby potwierdzać dwukierunkową transmisję patogenów.
Drugim obszarem badawczym będzie zależność poziomu skażenia od przestrzegania zasad higieny. Dane z kwestionariuszy umożliwią ocenę wpływu częstotliwości dezynfekcji rąk i urządzeń na poziom kolonizacji drobnoustrojami. Zakłada się, że osoby regularnie czyszczące sprzęt oraz wykazujące wysoki poziom wiedzy z zakresu higieny rąk będą charakteryzować się niższym stopniem kontaminacji. Analizie poddane zostaną także konkretne nawyki użytkowników, takie jak korzystanie z telefonu podczas jedzenia, w toalecie czy bez zdejmowania rękawic ochronnych.
Kolejny aspekt badania obejmuje wpływ czynników demograficznych i zawodowych. Planowane jest porównanie wyników mikrobiologicznych w odniesieniu do płci, wieku, zawodu, rodzaju oddziału (o niskim, średnim lub wysokim ryzyku zakażeń), długości stażu pracy oraz pory dnia (dyżury dzienne i nocne). Hipoteza zakłada, że wyższy poziom skażenia może występować wśród młodszych pracowników oraz tych zatrudnionych na oddziałach intensywnej terapii.
Oczekiwane wyniki badania mają potencjał praktycznego zastosowania – mogą stanowić silny argument za wprowadzeniem obowiązkowej dezynfekcji urządzeń mobilnych do standardowych procedur kontroli zakażeń szpitalnych. Dane mogą również wesprzeć projektowanie kampanii edukacyjnych oraz inicjatyw promujących odpowiedzialne korzystanie z technologii w środowisku klinicznym. W dłuższej perspektywie, wyniki będą mogły posłużyć jako punkt wyjścia do opracowania i wdrożenia konkretnych interwencji, takich jak instalacja stacji do odkażania telefonów w oddziałach szpitalnych czy aktualizacja protokołów
Wnioski
Badanie ma potencjał wniesienia istotnego wkładu w poprawę profilaktyki zakażeń szpitalnych, zwłaszcza w kontekście nowoczesnych technologii, które stały się integralną częścią codziennej pracy personelu medycznego. Zgromadzone dane będą mogły wesprzeć opracowanie zaktualizowanych wytycznych dla szpitali oraz uzupełnić istniejące procedury higieniczne o aspekt bezpiecznego użytkowania urządzeń mobilnych.
Ograniczenia zakresu badawczego
Badanie posiada kilka istotnych ograniczeń, które należy wziąć pod uwagę przy interpretacji jego wyników. Przede wszystkim, jego jednoośrodkowy charakter – realizacja wyłącznie w szpitalu uniwersyteckim Tor Vergata – może ograniczać możliwość uogólnienia wyników na inne placówki o różnym profilu organizacyjnym i populacji pacjentów. Dodatkowo, stosunkowo niewielka próba badawcza, obejmująca 120 pracowników ochrony zdrowia, może wpływać na siłę statystyczną przeprowadzanych analiz i ograniczać ich reprezentatywność. Dane pozyskiwane w ramach badania będą oparte na jednorazowym pobraniu próbek mikrobiologicznych oraz samoopisowych kwestionariuszach, co oznacza brak obserwacji zachowań uczestników w czasie rzeczywistym. Może to prowadzić do zafałszowania wyników, m.in. poprzez zaniżanie przez uczestników częstotliwości korzystania z urządzeń mobilnych lub zawyżanie poziomu stosowanych praktyk higienicznych, co wynika z tzw. efektu pożądanej odpowiedzi. Dodatkowo, trudności może sprawić jednoznaczne określenie kierunku transmisji bakterii – nie zawsze będzie możliwe ustalenie, czy źródłem kontaminacji była dłoń, czy urządzenie mobilne.
Artykuł opublikowano w JMIR Research Protocols.