Kontekst badania
Zmiany klimatyczne stanowią jedno z największych zagrożeń zdrowotnych XXI wieku, a systemy opieki zdrowotnej, w tym szpitale, są znaczącymi źródłami emisji gazów cieplarnianych. Szacuje się, że globalny sektor opieki zdrowotnej odpowiada za około 4,4% światowych emisji gazów cieplarnianych, przy czym w krajach o wysokich dochodach udział ten może sięgać nawet 10%. W odpowiedzi na te wyzwania wiele krajów przyjęło strategie osiągnięcia neutralności klimatycznej w opiece zdrowotnej.
Cele i hipotezy
Celem badania było przeprowadzenie przeglądu badań dotyczących śladu węglowego usług szpitalnych i ścieżek opieki zdrowotnej. Autorzy chcieli zidentyfikować kluczowe czynniki przyczyniające się do emisji gazów cieplarnianych w szpitalach, ocenić metody stosowane do pomiaru tych emisji oraz wskazać obszary, które wymagają dalszych badań.
Metody badawcze
Przeprowadzono systematyczny przegląd literatury z wykorzystaniem baz danych takich jak MEDLINE, Embase, CINAHL, GreenFILE, Web of Science, Scopus oraz HealthcareLCA. Uwzględniono badania opublikowane między 2000 a 2024 rokiem. Kryteria włączenia obejmowały oryginalne badania raportujące ślad węglowy na poziomie usług szpitalnych lub ścieżek opieki zdrowotnej. Analizowano emisje związane z transportem, infrastrukturą, sprzętem medycznym, środkami farmaceutycznymi, odpadami i innymi czynnikami.
Rezultaty badań i ich interpretacja
Zakres emisji CO₂ różnych usług szpitalnych i ścieżek opieki. Najniższe emisje: 0,01 kg CO₂e – godzina znieczulenia przy użyciu propofolu. Najwyższe emisje: 10 200 kg CO₂e – roczne leczenie hemodializą. Średnie wartości emisji dla wybranych procedur: Znieczulenie ogólne: 14,9–18,5 kg CO₂e. Kardiochirurgia (operacja pomostowania aortalno-wieńcowego – CABG): 505,1 kg CO₂e. Dializa otrzewnowa (rocznie): 363,5–409,5 kg CO₂e. Operacja usunięcia zaćmy: 5,9–158,6 kg CO₂e. Zabieg histerektomii: 285–814 kg CO₂e.
Główne źródła emisji gazów cieplarnianych. Analiza kluczowych źródeł emisji wykazała zróżnicowanie w zależności od specjalności medycznych i procedur: Podróże pacjentów i personelu: Uwzględniono w 75 analizowanych usługach. Średni udział w całkowitej emisji: 0,5–100%. Szczególnie istotne w nefrologii i ambulatoryjnej opiece specjalistycznej. Zużycie energii przez obiekty szpitalne: Uwzględniono w 84 analizowanych usługach. Średni udział w emisjach: 0,4–100%. Szczególnie wysokie emisje w procedurach wymagających specjalistycznego sprzętu, takich jak dializy i chirurgia. Sprzęt medyczny: Uwzględniono w 113 analizach. Udział w emisjach: 0,02–100%. Znaczący wkład w procedurach radiologicznych oraz w zabiegach chirurgicznych wymagających sprzętu wielokrotnego użytku. Środki farmaceutyczne: Uwzględniono w 50 analizach.Średni udział w emisjach: 0,1–100%. Najwyższe wartości dla gazów anestezjologicznych, np. desfluran i izofluran, gdzie same gazy mogą stanowić do 50% emisji podczas procedur znieczuleniowych. Odpady medyczne: Uwzględniono w 97 analizach. Udział w emisjach: 0,3–77%. Niektóre systemy recyklingu wykazywały ujemny bilans emisji dzięki wychwytywaniu metanu na składowiskach. Inne źródła emisji: Usługi pralnicze, sprzątanie, sprzęt niemedyczny, środki czystości oraz żywność. Wkład: od marginalnych wartości do 5% całkowitych emisji.
Analiza porównawcza specjalności medycznych. Nefrologia: Najwyższe emisje związane z długoterminowymi procedurami, takimi jak dializa (10 200 kg CO₂e rocznie). Anestezjologia: Wysokie emisje z powodu stosowania gazów znieczulających. Chirurgia: Emisje różniły się w zależności od rodzaju zabiegu, z wyższymi wartościami dla procedur wymagających długiego czasu operacyjnego i sprzętu wielokrotnego użytku. Radiologia: Duży wkład emisji związanego ze sprzętem diagnostycznym, takim jak tomografy komputerowe (6,7–9,2 kg CO₂e na badanie). Opieka ambulatoryjna: Niższe emisje (średnio 4,8–178,5 kg CO₂e na wizytę) w porównaniu z opieką szpitalną.
Strategie redukcji emisji. Badania wskazały kilka kluczowych działań, które mogą zmniejszyć emisje CO₂: Optymalizacja podróży pacjentów i personelu: Telemedycyna oraz organizowanie opieki bliżej pacjentów. Energooszczędność budynków: Modernizacja systemów ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji. Wielokrotnego użytku sprzęt medyczny: Stosowanie wielorazowych fartuchów, pojemników na odpady oraz sprzętu chirurgicznego. Redukcja emisji farmaceutycznych: Zamiana gazów anestezjologicznych na mniej szkodliwe alternatywy. Optymalizacja zarządzania odpadami: Efektywne systemy recyklingu oraz technologie przetwarzania odpadów.
Różnice regionalne i systemowe. Opieka domowa vs. szpitalna: Leczenie w domu często generuje niższe emisje (np. dializa domowa vs. dializa szpitalna). Różnice między krajami: Wysokie emisje z opieki intensywnej w USA w porównaniu do Wielkiej Brytanii i Kanady. Szpitale prywatne vs. publiczne: Różnice w śladzie węglowym dla tych samych procedur, np. operacja zaćmy w sektorze prywatnym miała nieco większy ślad węglowy.
Jakość badań i wyzwania metodologiczne. Metodologie: Najczęściej stosowano analizy cyklu życia (LCA). Heterogeniczność: Brak jednolitych standardów pomiaru i raportowania utrudnia porównania między badaniami. Niska jakość danych: 25% badań charakteryzowało się niską jakością metodologiczną.
Wnioski
Badanie wykazało, że usługi szpitalne i ścieżki opieki mają znaczący wpływ na środowisko, a główne źródła emisji mogą się różnić w zależności od rodzaju opieki i lokalizacji. Optymalizacja transportu, stosowanie wielokrotnego sprzętu ochronnego oraz efektywne zarządzanie zużyciem energii i odpadami mogą znacząco zmniejszyć ślad węglowy. Istnieje pilna potrzeba standaryzacji metodologii oceny emisji w sektorze zdrowia.
Ograniczenia zakresu badawczego
Badania napotkały ograniczenia wynikające z dużej heterogeniczności metod oceny śladu węglowego oraz braku jednolitych wskaźników raportowania. Wiele badań koncentrowało się na krajach o wysokim dochodzie, co ogranicza możliwość generalizacji wyników na inne regiony. Ponadto niektóre badania nie uwzględniały wszystkich etapów cyklu życia analizowanych usług.
Artykuł opublikowano w Environmental Health Perspectives.