Kontekst badania
Umywalki szpitalne, a w szczególności ich odpływy, mogą stanowić źródła patogenów oportunistycznych, które są odporne na antybiotyki i mogą powodować zakażenia związane z opieką zdrowotną. Dotychczas brakowało powszechnie przyjętych protokołów czyszczenia odpływów umywalek, które skutecznie ograniczałyby obciążenie tymi patogenami. Wcześniejsze badania skupiały się głównie na działaniach podejmowanych w sytuacjach ognisk zakażeń, często bez odpowiednich grup kontrolnych i długoterminowej obserwacji.
Cele i hipotezy
Celem badania było zbadanie skuteczności procedury higienicznej polegającej na czyszczeniu zlewów za pomocą chusteczek wybielających oraz pianowego środka dezynfekcyjnego (Virasept) w ograniczaniu liczby bakterii Gram-ujemnych, organizmów opornych na antybiotyki oraz szczepów Pseudomonas spp. i Stenotrophomonas spp. w odpływach umywalek szpitalnych. Postawiono hipotezę, że zastosowana metoda zmniejszy obciążenie mikrobiologiczne bez jednoczesnego zwiększenia oporności na antybiotyki.
Metody badawcze
Badanie przeprowadzono w 18 salach intensywnej terapii w szpitalu Barnes-Jewish w USA przez 23 miesiące. Pokoje losowo przypisano do jednej z trzech grup: brak procedury higienicznej, czyszczenie raz w tygodniu lub pięć razy w tygodniu. Procedura obejmowała czyszczenie powierzchni umywalki chusteczkami wybielającymi oraz aplikację środka Virasept w formie piany do odpływu. Zbierano próbki z umywalek i analizowano je metodami hodowli selektywnej, aby identyfikować szczepy i ich ewolucję. Dodatkowo zbierano dane o zakażeniach szpitalnych.
Rezultaty badań i ich interpretacja
Regularnie stosowana procedura higieniczna, realizowana pięć razy w tygodniu, okazała się skuteczna – doprowadziła do zmniejszenia liczby odpływów z wykrywalnym wzrostem bakterii Gram-ujemnych o 85% względem okresu bazowego. W przypadku szczepów Pseudomonas spp. i Stenotrophomonas spp. zaobserwowano spadki odpowiednio o 100% i 95%. Ponadto liczba unikalnych organizmów opornych na antybiotyki spadła aż o 96%, a efekt ten utrzymywał się również po zakończeniu działań higienicznych, co sugeruje ich długofalowy wpływ. Czyszczenie realizowane raz w tygodniu również przyniosło korzyści, jednak były one mniej wyraźne i nie zawsze osiągały poziom istotności statystycznej. Dla Pseudomonas spp. i Stenotrophomonas spp. odnotowano odpowiednio 71% i 66% redukcji, jednak efekty te były mniej trwałe. Analiza genetyczna wykazała wyraźne różnice w sposobie reagowania poszczególnych bakterii na zastosowaną metodę. Pseudomonas aeruginosa była zastępowana nowymi szczepami po zakończeniu działań dezynfekcyjnych, podczas gdy Stenotrophomonas maltophilia powracała w postaci tych samych szczepów, co sugeruje, że te dwa gatunki różnią się pod względem mechanizmów kolonizacji i utrzymywania się w odpływach. Co istotne, nie zaobserwowano wzrostu oporności na antybiotyki ani zwiększenia liczby mutacji genetycznych wśród badanych szczepów, co wskazuje, że procedura higieniczna nie powodowała niepożądanych skutków ubocznych. Spośród wszystkich analizowanych przypadków zakażeń u pacjentów tylko nieliczne można było powiązać z obecnością szczepów bakteryjnych identyfikowanych wcześniej w odpływach umywalek, co podkreśla znaczenie monitorowania środowiska jako elementu profilaktyki zakażeń.
Wnioski
Regularne stosowanie pianowego środka dezynfekcyjnego w odpływach umywalek szpitalnych znacząco redukuje obecność bakterii Gram-ujemnych oraz patogenów oportunistycznych, zwłaszcza przy zastosowaniu wysokiej częstotliwości. Zastosowana procedura higieniczna może być skutecznym elementem protokołu higieny szpitalnej i ograniczać ryzyko zakażeń szpitalnych. Jednocześnie nie powoduje wzrostu oporności na antybiotyki ani nie prowadzi do negatywnych zmian genetycznych wśród kolonizujących szczepów.
Ograniczenia zakresu badawczego
Zastosowana procedura higieniczna była przeprowadzana przez przeszkolonych członków zespołu badawczego, a nie przez personel szpitalny, co może ograniczać możliwość bezpośredniego wdrożenia tej metody do standardowej praktyki klinicznej. Wymaga to dalszych badań dotyczących szkolenia personelu, czasu potrzebnego na wykonanie czyszczenia, zasad utrzymania sprzętu oraz zastosowania w różnych typach placówek ochrony zdrowia. Dodatkowo nie można jednoznacznie rozdzielić wpływu chusteczek wybielających i pianowego środka dezynfekcyjnego, ponieważ obie metody były stosowane równocześnie. Badanie koncentrowało się wyłącznie na bakteriach wcześniej powiązanych z zakażeniami szpitalnymi, dlatego mogło pominąć inne potencjalnie niebezpieczne drobnoustroje, takie jak grzyby czy wirusy.
Artykuł opublikowano w eBioMedicine.