Kontekst badania
Sektor opieki zdrowotnej odpowiada za 4,4–5,2% globalnych emisji gazów cieplarnianych, z czego 20–30% odpadów szpitalnych generuje sala operacyjna. Gazy anestetyczne i jednorazowy sprzęt medyczny znacząco zwiększają ślad węglowy szpitali. Pielęgniarki anestezjologiczne oraz pielęgniarki sal operacyjnych mogą odegrać kluczową rolę w realizacji praktyk proekologicznych i ograniczaniu negatywnego wpływu szpitali na środowisko.
Cele i hipotezy
Celem badania było: zbadanie opinii i praktyk pielęgniarek anestezjologicznych oraz pielęgniarek sal operacyjnych dotyczących zmian klimatycznych, śladu węglowego w ochronie zdrowia oraz zrównoważonych działań w salach operacyjnych; ocena różnic w poglądach między obiema grupami zawodowymi; identyfikacja czynników mogących wpływać na te poglądy i działania.
Metody badawcze
Badanie miało charakter przekrojowy i zostało przeprowadzone w ośmiu szpitalach południowo-wschodniej Norwegii między październikiem 2023 a styczniem 2024. Zastosowano zmodyfikowany kwestionariusz do oceny postaw i praktyk związanych ze zrównoważoną opieką. Przeprowadzono analizę statystyczną, wykorzystując testy t-Studenta, testy Chi-kwadrat oraz analizę tematyczną odpowiedzi otwartych.
Rezultaty badań i ich interpretacja
W badaniu wzięło udział 198 osób – 110 pielęgniarek anestezjologicznych oraz 88 pielęgniarek sal operacyjnych. Ponad 80% uczestników stanowiły kobiety, a średni staż zawodowy wynosił około 13 lat. Prawie wszyscy respondenci (97%) zgodzili się, że świat znajduje się w stanie kryzysu klimatycznego. Równie wysoki odsetek uznał, że system ochrony zdrowia powinien brać odpowiedzialność za ograniczenie emisji i negatywnego wpływu na środowisko. Pojawiły się jednak wyraźne różnice między grupami zawodowymi. Aż 81% pielęgniarek anestezjologicznych deklarowało osobistą odpowiedzialność za ograniczanie śladu węglowego, podczas gdy podobne przekonanie wyraziło tylko 52% pielęgniarek sal operacyjnych. Podobnie 87% anestezjologów uważa, że szpital powinien ograniczać swój wpływ na klimat, natomiast wśród personelu sal operacyjnych tę opinię podzielało 71% osób. Zaledwie 11% wszystkich respondentów miało dostęp do edukacji w zakresie zrównoważonej opieki. Co istotne, ponad dwa razy więcej pielęgniarek anestezjologicznych niż pielęgniarek sal operacyjnych (15% vs 6%) miało takie doświadczenie edukacyjne. Ponad 80% badanych twierdziło, że korzysta z systemów segregacji odpadów, jednak aż 73% przyznało, że niewykorzystane jednorazowe produkty są często wyrzucane do odpadów zmieszanych, co podważa skuteczność obecnych procedur. Z analizy wypowiedzi otwartych wyłoniły się trzy główne problemy: brak wsparcia organizacyjnego, brak odpowiedniej edukacji, niska widoczność działań środowiskowych w szpitalach. Niemal jedna trzecia respondentów (31%) angażowała się w oddolne inicjatywy środowiskowe, a co druga osoba wskazała, że w jej miejscu pracy działają osoby promujące ekologiczne postawy i działania.
Wnioski
Zarówno pielęgniarki anestezjologiczne, jak i pielęgniarki sal operacyjnych wykazują wysoką świadomość ekologiczną. Ich działania na rzecz środowiska są jednak ograniczane przez brak szkoleń, jasnych procedur oraz odpowiedniego zaplecza organizacyjnego. Pomimo różnic w poglądach i doświadczeniu edukacyjnym, obie grupy wykazują gotowość do aktywnego udziału w inicjatywach zmierzających do ograniczenia wpływu sal operacyjnych na środowisko. Wsparcie ze strony kierownictwa szpitali oraz wdrożenie przemyślanej polityki środowiskowej mogą znacząco zwiększyć skuteczność tych działań.
Ograniczenia zakresu badawczego
Badanie zostało przeprowadzone w jednym regionie Norwegii, co może ograniczać możliwość uogólnienia wyników. Niska stopa odpowiedzi (31%) może wprowadzać ryzyko błędu doboru próby. Kwestionariusz pierwotnie opracowano z myślą o pielęgniarkach anestezjologicznych i mimo dostosowania mógł nie oddawać w pełni specyfiki pracy personelu sal operacyjnych. Odpowiedzi otwarte nie osiągnęły nasycenia tematycznego, dlatego autorzy zalecają przeprowadzenie dalszych badań jakościowych.
Artykuł opublikowano w BMC Nursing.