Autor dr inż. Michał Kubrak
Bezdotykowe baterie umywalkowe zdają się być idealnym rozwiązaniem w obiektach ochrony zdrowia. Paradoksalnie, eliminując konieczność bezpośredniego kontaktu, mogą one tworzyć sprzyjające warunki do rozwoju groźnych patogenów, takich jak Legionella czy Pseudomonas aeruginosa, stanowiąc potencjalne zagrożenie dla pacjentów, szczególnie tych z obniżoną odpornością.
Automatyczne baterie umywalkowe (nazywane również bateriami bezdotykowymi) są coraz częściej montowane szpitalach i placówkach medycznych. Urządzenie te wykorzystują zwykle działanie czujnika na podczerwień i dzięki narzuconemu ograniczonemu natężeniu przepływu, pozwalają zaoszczędzić zużycie wody. Powszechnie uważa się, że automatyczne baterie umywalkowe są bardziej higieniczne, ponieważ eliminują konieczność ich dotykania, co w teorii powinno ograniczać rozprzestrzenianie się zarazków. Jednak liczne badania naukowe wskazują, że automatyczne baterie umywalkowe mogą stanowić większe źródło zakażeń niż tradycyjne baterie manualne.
W 2005 r. francuscy naukowcy [1], porównali poziom zanieczyszczenia baterii automatycznych i manualnych w oddziałach hematologicznych i intensywnej terapii. W badaniu tym przeanalizowano 227 próbek wody, z czego 92 pochodziło z baterii automatycznych, a 135 z baterii manualnych. Bakterie chorobotwórcze wykryto w 36 (39%) próbkach z baterii automatycznych i tylko w 2 (1%) próbkach z baterii manualnych. Co ciekawe, wszystkie zanieczyszczone próbki zawierały różne szczepy bakterii Pseudomonas aeruginosa, które mogą powodować poważne infekcje u pacjentów z obniżoną odpornością. Pomimo prób dezyfnekcji urządzeń, baterie automatyczne pozostały zanieczyszczone. Dopiero wymiana baterii automatycznych na manualne doprowadziła do całkowitej i trwałej eliminacji zanieczyszczenia bakteryjnego.
Podobne wyniki uzyskali badacze ze Stanów Zjednoczonych [2], którzy porównali poziom zanieczyszczenia bakterią Legionella w próbkach wody pobranych z 20 nowo zainstalowanych automatycznych baterii umywalkowych i 20 istniejących baterii manualnych w trzech oddziałach szpitalnych w Baltimore. Badania wykazały, że prawie wszystkie automatyczne baterie (19/20) były zanieczyszczone bakterią Legionella, w porównaniu z mniej niż połową (9/20) baterii manualnych. Co więcej, po dezynfekcji baterii dwutlenkiem chloru, bakterie Legionella nadal były obecne w 4 (14%) z 28 próbek wody pobranych z automatycznych baterii, podczas gdy w przypadku baterii manualnych tylko w 1 (3%) z 30 próbek. Badania te doprowadziły do usunięcia bezdotykowych baterii z oddziałów klinicznych w szpitalu Johnsa Hopkinsa oraz przyczyniły się do podjęcia decyzji o rezygnacji z ich instalacji w nowo powstających częściach szpitala.
Powyższe badania jednoznacznie wskazują, że automatyczne baterie umywalkowe mogą stanowić poważne zagrożenie dla pacjentów w obiektach ochrony zdrowia, zwłaszcza dla osób z obniżoną odpornością. Dlaczego tak się dzieje? Istnieje kilka powodów:
- Niski przepływ wody. Wiele modeli automatycznych baterii umywalkowych zostało zaprojektowanych z myślą o oszczędzaniu wody, co oznacza, że przepływ przez baterię jest ograniczony. Niski przepływ wody może sprzyjać rozwojowi bakterii. Woda pozostająca w baterii ma zwykle temperaturę około 35°C, co stanowi idealne środowisko do rozwoju bakterii takich jak pałeczka ropy błękitnej. Dokładne spłukanie baterii bezdotykowej, np. po dłuższym okresie jej nieużywania, jest znacznie trudniejsze niż w przypadku tradycyjnych urządzeń [3,4].
- Budowa baterii. Automatyczne baterie umywalkowe często mają bardziej skomplikowaną budowę niż baterie manualne, z wieloma zakamarkami i elementami wewnętrznymi, w których mogą gromadzić się bakterie. Stosowanie elementów wykonanych z plastiku (np. membran z polichlorku winylu) sprzyja tworzeniu się biofilmu, który jest niezwykle trudny do usunięcia za pomocą standardowych środków dezynfekujących [1].
- Niepoprawne użytkowanie. Zdarza się, że użytkownicy, zirytowani opóźnioną reakcją czujnika, dotykają wylewki, aby uruchomić strumień wody. Badania wskazują, że może to prowadzić do zanieczyszczeń urządzeń i zakażeń wtórnych [5].
Oczywiście, nie oznacza to, że automatyczne baterie umywalkowe są całkowicie nieodpowiednie dla szpitali. Ważne jest, aby wybierać modele baterii o relatywnie prostej budowie i pozwalających na wypływ wody o stosunkowo dużym natężeniu. Należy zwrócić uwagę, że w literaturze naukowej można odnaleźć prace, które nie potwierdzają powyższych tez. Badania przeprowadzone w czterech kanadyjskich szpitalach wskazują na porównywalne wyniki obecności pałeczki ropy błękitnej na bateriach bezdotykowych i tradycyjnych [6]. Z kolei prace prowadzone przez fińskich badaczy sugerują, że używanie manualnych baterii sprzyja bardziej intensywnemu rozwojowi biofilmu na ich powierzchni w porównaniu z ich automatycznymi odpowiednikami [7]. Ostatecznie, kluczowym elementem zapewniającym bezpieczeństwo, niezależnie od wyboru rodzaju baterii, jest odpowiednia konserwacja i regularna dezynfekcja tych urządzeń, aby minimalizować ryzyko zakażeń.
Literatura:
1. Merrer, J.; Girou, E.; Ducellier, D.; Clavreul, N.; Cizeau, F.; Legrand, P.; Leneveu, M. Should Electronic Faucets Be Used in Intensive Care and Hematology Units? Intensive Care Med 2005, 31, 1715–1718, doi:10.1007/s00134-005-2824-9.
2. Sydnor, E.R.M.; Bova, G.; Gimburg, A.; Cosgrove, S.E.; Perl, T.M.; Maragakis, L.L. Electronic-Eye Faucets: Legionella Species Contamination in Healthcare Settings. Infect. Control Hosp. Epidemiol. 2012, 33, 235–240, doi:10.1086/664047.
3. Yapicioglu, H.; Gokmen, T.G.; Yildizdas, D.; Koksal, F.; Ozlu, F.; Kale‐Cekinmez, E.; Mert, K.; Mutlu, B.; Satar, M.; Narli, N.; et al. Pseudomonas Aeruginosa Infections Due to Electronic Faucets in a Neonatal Intensive Care Unit. J Paediatrics Child Health 2012, 48, 430–434, doi:10.1111/j.1440-1754.2011.02248.x.
4. Halabi, M.; Wiesholzer-Pittl, M.; Schöberl, J.; Mittermayer, H. Non-Touch Fittings in Hospitals: A Possible Source of Pseudomonas Aeruginosa and Legionella Spp. Journal of Hospital Infection 2001, 49, 117–121, doi:10.1053/jhin.2001.1060.
5. Chaberny, I.F.; Gastmeier, P. Should Electronic Faucets Be Recommended in Hospitals? Infect. Control Hosp. Epidemiol. 2004, 25, 997–1000, doi:10.1086/502333.
6. Charron, D.; Bédard, E.; Lalancette, C.; Laferrière, C.; Prévost, M. Impact of Electronic Faucets and Water Quality on the Occurrence of Pseudomonas Aeruginosa in Water: A Multi-Hospital Study. Infect. Control Hosp. Epidemiol. 2015, 36, 311–319, doi:10.1017/ice.2014.46.
7. Mäkinen, R.; Miettinen, I.T.; Pitkänen, T.; Kusnetsov, J.; Pursiainen, A.; Kovanen, S.; Riihinen, K.; Keinänen-Toivola, M.M. Manual Faucets Induce More Biofilms than Electronic Faucets. Can. J. Microbiol. 2013, 59, 407–412, doi:10.1139/cjm-2013-0131.